Marmaray - tunel ispod Bosfora

Tunel ispod Bosforskog moreuza zvanično je otvoren 29.oktobra 2013. na devedesetu godišnjicu nezavisnosti Republike Turske. Ovaj ambiciozni građevinski projekat nazvan je "projektom veka", a vladi u Ankari se žurilo sa otvaranjem tunela pošto se sledeće godine održavaju izbori, te treba pobrati što više glasova i simpatija birača. Tunel spada među nekoliko velikih infrastrukturnih projekata pokrenutih pod vladom turskog premijera Redžepa Tajipa Erdogana, koja je doprinela pokretanju turske ekonomije, ali je takođe izazvala proteste javnosti, budući da lokalno stanovništvo tvrdi da planovi urbanog razvoja primoravaju ljude da napuste domove, kao i da ugrožavaju životnu okolinu.

Ime tunela Marmaray dobijeno je kombinacijom reči Marmara Denizi (Mramorno more) i ray (železnica), a povezuje evropsku i azijsku stranu Istanbula.

Izgradnjom tunela ispod Bosforskog moreuza Turska je ispunila san otomanskog sultana od pre 150 godina. Sultan Abdul Medžid je ideju o tunelu prvi put izneo 1860. godine, ali tehnički uslovi i oprema u dato vreme nisu bili dovoljno dobri da bi projekat bio pokrenut. Želja da se tunel izgradi ponovo se javila 1980-ih, kada su studije pokazale da je izgradnja tunela moguća i poželjna.

Projekat je započet 2004, i trebalo je da bude u potpunosti završen za četiri godine, ali je više puta odlagan zbog važnih arheoloških otkrića. U arheološkim iskopinama i radovima koji teku uporedo sa građevinskim projektom Marmaray otkriveno je 13 olupina brodova i oko 35.000 artefakata. "Groblje" vizantijskih brodova, koji predstavljaju najveću poznatu srednjevekovnu flotu pronađeni su u nekadašnjoj Teodosijevoj luci. Svi će biti izloženi u muzeju koji će biti otvoren u području 'Stotinu ostrva' na Yenikapiju. Ulaz u stanice i enterijeri biće ukrašeni motivima iz neolitskog, vizantijskog i osmanskog perioda. Osim toga, na umetničkom platou stanice Yenikapi biće izložene olupine brodova koji potiču iz 4. i 5. veka.

Projekat Marmaray do sada je koštao oko tri milijarde evra. Ukupna dužina tunela je 13,6 kilometara, uključujući deonicu od 1,4 kilometara ispod Bosfora, koji povezuje Crno more sa Mramornim. Na dubini od 60,46 m ispod morske površine, ovaj tunel je najdublji podzemni železnički tunel takve vrste u svetu.

Tunel je deo šireg projekta "Marmaraj", koji uključuje širenje postojeće mreže prigradskih železničkih linija da bi se formirala linija duga 76 km, koja će povezivati dva kontinenta - Halkalı na evropskoj strani do Gebze na azijskoj strani za 104min. Izgrađeni su podvodni cevni tuneli, podzemni kupolasti tuneli, zakrivljeni tuneli, tri nove podzemne stanice - Yenikapı, Sirkeci, i Üsküdar, 37 stanica na kopnu, nadzorno-upravljačko središte itd. Nadograđuju se postojeće železničke pruge i rade nove. 

Trenutna početna/završna tačka tunela u evropskom delu Istanbula je Kazliçeşme, a početna/završna tačka tunela u azijskom delu Istanbula Ayrilik Çeşmesi.

Tunel bi trebao značajno da olakša hronične probleme u saobraćaju turske prestonice i smanji opterećenost dva mosta koji trenutno povezuju evropsku i azijsku stranu grada. Dnevno bi trebalo da s jedne na drugu stranu Istanbula tunel prebaci 1,5 miliona putnika. Prema nekim procenama, kapacitet po satu bio bi 75.000 u svim pravcima. Za prelazak tunelom iz Evrope u Aziju potrebne su četiri minute. 

Sa Istanbulkart cena vožnje Marmaray tunelom ispod Bosfora je 1,95TL (~0,71eur). Početna/završna stanica u evropskom delu Istanbula je KAZLIÇEŞME. Druga stanica u evropskom delu Istanbula je YENİKAPI (tramvajem T1 dolazi se do stanice AKSARAY. Sa Aksaray-a pratiti putokaz za Marmaray i nakon 3min hoda se stiže na stanicu Yenikapi). Stanica SIRKECI još uvek nije otvorena.  Stanica ÜSKÜDAR se nalazi na istočnoj obali Bosfora - azijski deo Istanbula, a u neposrednoj blizini se nalazi pristanište za brodove. Završna/početna stanica u azijskom delu Istanbula je AYRILIK ÇEŞMESİ koja se nalazi odmah nuz Tepe Nautilus shopping centar u blizini Kadıköya.